Κληρονομικό Δίκαιο

Το κληρονομικό δίκαιο αποτελεί τον κλάδο του ιδιωτικού δικαίου που ρυθμίζει τις έννομες συνέπειες που ανακύπτουν με τον θάνατο ενός φυσικού προσώπου. Συστημικά εντάσσεται στο Πέμπτο Βιβλίο και τελευταίο βιβλίο του Αστικού Κώδικα (άρθρα 1710 έως και 2035), ενώ το Πέμπτο Βιβλίο υποδιαιρείται αντιστοίχως σε είκοσι κεφάλαια. Με άλλα λόγια το κληρονομικό δίκαιο καθορίζει ποια είναι τα δικαιώματα και οι υποχρεώσεις των κληρονόμων που διαδέχονται τον αποβιώσαντα, είτε υπάρχει διαθήκη είτε όχι – οπότε και ενεργοποιούνται οι διατάξεις της εξ αδιαθέτου διαδοχής. Με το θάνατο ενός προσώπου δεν επέρχεται απόσβεση των εννόμων σχέσεων, παρά μόνο εκείνων που συνδέονται με την προσωπικότητα του θανόντος (προσωποπαγείς έννομες σχέσεις). 

Λόγω  του θανάτου ενός φυσικού προσώπου ανακύπτουν ποικίλα νομικά ζητήματα, όπως επί παραδείγματι ποια θα είναι η τύχη της κληρονομιαίας περιουσίας, ιδιαιτέρως όταν αυτή απαρτίζεται από περισσότερα αντικείμενα (κινητά και ακίνητα), ποιοι είναι οι κληρονόμοι του θανόντος, αλλά και πως κατανέμεται μεταξύ τους η περιουσία. Σημειούται ότι στην κληρονομιαία περιουσία δεν περιλαμβάνονται μόνο ενσώματα αντικείμενα (ήτοι κινητά, ακίνητα, χρήματα)  αλλά και δικαιώματα (π.χ. ενοχικές απαιτήσεις,  δικαιώματα πνευματικής ή βιομηχανικής ιδιοκτησίας), το λεγόμενο ενεργητικό της κληρονομαίας περιουσίας, όπως και υποχρεώσεις του αποβιώσαντος, δηλαδή τα χρέη που αυτός διατηρούσε, ήτοι το παθητικό της κληρονομιαίας περιουσίας. 

Επομένως, κατά το θάνατο του προσώπου η περιουσία του ως σύνολο (κληρονομία) περιέρχεται από το νόμο ή από διαθήκη σε ένα ή περισσότερα πρόσωπα (κληρονόμοι). Η κληρονομική διαδοχή από το νόμο επέρχεται όταν δεν υπάρχει διαθήκη, ή όταν η διαδοχή από διαθήκη ματαιωθεί ολικά ή μερικά. Ο κληρονομούμενος (ήτοι ο θανών) μπορεί να εγκαταστήσει με τη διαθήκη του κάποιον ως κληρονόμο του- πρόκειται για μονομερή διάταξη αιτία θανάτου (διάταξη τελευταίας βούλησης). Μπορεί όμως επίσης με τη διαθήκη του, να αποκλείσει από την εξ αδιαθέτου διαδοχή ορισμένο συγγενή ή σύζυγο με την επιφύλαξη των διατάξεων για τη νόμιμη μοίρα. 

Στο μέτρο που δεν υπάρχει κληρονομική διαδοχή από διαθήκη, δηλαδή όταν δεν έχει συνταχθεί διαθήκη, ή όταν αυτή έχει ακυρωθεί ή είναι άκυρη ή έχει ανακληθεί, ή όταν η διαδοχή από διαθήκη ματαιώθηκε ολικά ή μερικά ή όταν με τη διαθήκη διατίθεται μέρος μόνο της κληρονομίας, τότε ενεργοποιούνται οι διατάξεις της εξ αδιαθέτου διαδοχής, ήτοι της διαδοχής από το νόμο. 

Ο κληρονόμος αποκτά αυτοδικαίως την κληρονομία μόλις γίνει η επαγωγή, ήτοι κατά το χρόνο θανάτου του κληρονομουμένου. Σύμφωνα με την ΑΚ 1846, ο κληρονόμος υπεισέρχεται στη θέση του κληρονομουμένου αυτομάτως, χωρίς να απαιτείται η τήρηση κάποιας διατύπωσης, ωστόσο η κτήση της κληρονομιαίας περιουσίας είναι προσωρινή και όχι οριστική, διότι τελεί υπό την διαλυτική αίρεση της εμπρόθεσμης αποποίησης της κληρονομιαίας περιουσίας.  Στον κληρονόμο δηλαδή, παρέχεται το δικαίωμα αποποίησης της κληρονομιάς μέσα σε προθεσμία 4 μηνών, η οποία ξεκινά από τότε που έμαθε την επαγωγή και το λόγο της. Στις περιπτώσεις επαγωγής από διαθήκη, η προθεσμία δεν αρχίζει πριν από τη δημοσίευση της διαθήκης. Συνέπειες της αποποίησης είναι πως η επαγωγή προς εκείνον που αποποιήθηκε, θεωρείται πως δεν έγινε ποτέ και η κληρονομία επάγεται σε αυτόν που θα είχε κληθεί, αν εκείνος που αποποιήθηκε δεν ζούσε κατά το θάνατο του κληρονομουμένου. Τόσο η αποδοχή όσο και η αποποίηση είναι αμετάκλητες. 

Ειδικότερο ζήτημα που απασχολεί ιδιαιτέρως, είναι η διαδικασία αποποίησης ανηλίκου. Επί του συγκεκριμένου ζητήματος λεκτέα είναι τα εξής: Σε ό,τι αφορά στην κληρονομία που επάγεται σε ανήλικο, αυτή θεωρείται ότι γίνεται αποδεκτή πάντοτε με το ευεργέτημα της απογραφής (1527 ΑΚ) . Η αποποίηση δε της κληρονομίας από ανήλικο  γίνεται κατά τις διατάξεις των άρθρων 1526  («Οι γονείς δεν μπορούν, χωρίς την άδεια του δικαστηρίου, να επιχειρήσουν στο όνομα του τέκνου τις πράξεις που απαγορεύονται και στον επίτροπο ανηλίκου χωρίς άδεια του δικαστηρίου») και 1625 παρ. 1 περ. 1 ΑΚ («Ο επίτροπος, χωρίς τη γνωμοδότηση του εποπτικού συμβουλίου και την άδεια του δικαστηρίου, δεν έχει το δικαίωμα στο όνομα του ανηλίκου: 1. να αποποιείται κληρονομία ή να παραιτείται από τη νόμιμη μοίρα κληρονομίας που επάγεται στον ανήλικο…»), σε συνδυασμό με τα άρθρα 1510 επ. ΑΚ, από τους ασκούντες τη γονική του μέριμνα γονείς, μετά από, κατόπιν αιτήσεως χορηγούμενη, σχετική άδεια του Δικαστηρίου, το οποίο δικάζει κατά τη διαδικασία της εκουσίας δικαιοδοσίας (άρθρα 739 και 797 ΚΠολΔ) . Όπως γίνεται δε δεκτό, εάν η κληρονομιά επάγεται σε πρόσωπο ανίκανο για δικαιοπραξία, η γνώση της επαγωγής και του λόγου της ελέγχεται στο πρόσωπο του νομίμου αντιπροσώπου. Ειδικότερα, σε περίπτωση ανηλίκου που τελεί υπό γονική μέριμνα, το στοιχείο της γνώσης, προκειμένου να αρχίσει να τρέχει η αποκλειστική προθεσμία της αποποίησης, κρίνεται στο πρόσωπο των γονέων του. Αν δε ο γονέας στον οποίο, ως πλησιέστερο συγγενή του κληρονομούμενου, επήχθη η κληρονομία, προβεί σε δήλωση αποποίησης αυτής, η τετράμηνη προθεσμία για να αποποιηθεί την κληρονομία για λογαριασμό του ανήλικου τέκνου του άρχεται από το χρόνο της δικής του αποποιήσεως.

Εκτός της αποδοχής και της αποποίησης της κληρονομιαίας περιουσίας, ο κληρονόμος μπορεί επίσης, εντός της ως άνω τετράμηνης προθεσμίας, να προχωρήσει σε αποδοχή της κληρονομίας με το ευεργέτημα της απογραφής, που πρακτικά σημαίνει ότι ο κληρονόμος με απογραφή ευθύνεται για τις υποχρεώσεις της κληρονομίας  έως το ενεργητικό της και δεν ενέχεται με τη δική του προσωπική και ατομική του περιουσία. Δεν επέρχεται ένωση των περιουσιών, αλλά με τη δήλωση της αποδοχής με το ευεργέτημα της απογραφής, τα δικαιώματα και οι υποχρεώσεις της κληρονομίας αποχωρίζονται αυτοδικαίως από την περιουσία του κληρονόμου και αποτελούν χωριστή ομάδα. 

Το γραφείο μας, έχοντας πολυετή εμπειρία στην ενασχόληση με το κληρονομικό δίκαιο, αναλαμβάνει υποθέσεις σχετικές με τον εν λόγω κλάδο δικαίου. Ενδεικτικά παρατίθενται τα κάτωθι:

  • Σύνταξη και κατάθεση αγωγών κλήρου, προσβολής νόμιμης μοίρας, προσβολή διαθηκών ως άκυρων, ακυρώσιμων κλπ.
  • Σύνταξη και κατάθεση δικογράφων για χορήγηση άδειας για αποποιήσεις ανηλίκων από τους ασκούντες τη γονική μέριμνα. 
  • Σύνταξη και κατάθεση αίτησης για τη χορήγηση κληρονομητήριου και διεκπεραίωση της όλης διαδικασίας.
  • Σύνταξη και κατάθεση αιτήσεων για αποδοχή της κληρονομίας με το ευεργέτημα της απογραφής. 
  • Δημοσίευση διαθηκών.
  • Διαδικασία κήρυξης διαθηκών ως κυρίων. 
  • Παροχή νομικών συμβουλών για οποιοδήποτε ζήτημα κληρονομικού δικαίου.